Kratak prikaz istorijata istrazivanja zooplanktona u Bokokotorskom zalivu i Jadranu

Prva istraživanja morskog zooplanktona u Jadranu započeta su u Tršćanskoj zoološkoj stanici, osnovanoj 1875. godine. Ta istraživanja su bila orjentisana na opisivanje vrsta, proučavanje njihove anatomije i razvoja. U Beču je početkom XX-og vijeka osnovano društvo za unapređenje prirodnjačkog istraživanja Jadrana i njihovi su brodovi počeli istraživati sjeverni plići Jadran. Već 1910. godine započinje sistematsko istraživanje austrijskim brodom ''Najade'' i italijanskim ''Ciklope'' koje je trajalo do 1914. godine kada se prekida usled početka prvog svjetskog rata. Prvi podaci odnose se na zooplanktonske rakove Copepoda u radovima Claus, 1881 i Car, 1882 . Gamulin (1983) navodi u životopisu Špira Brusine, da je L.Car boravio na Hvaru mjesec dana kod Brusine i tu se upoznao sa živim svijetom mora. L.Car je dao pregled faune kopepoda Tršćanskog zaliva, i nastavio proučavanja zooplanktona zatvorenih područja istočne obale Jadrana, pa je tako i dao prve podatke, odnosno kratak osvrt na zooplankton Boke Kotorske. Osvrt se odnosio uglavnom na račiće Copepoda, za koje kaže da su malobrojni, a materijal je označio kao siromašan. U tom kratkom osvrtu spominje samo neke od neritičkih vrsta koje se tu češće javljaju. Osim Cara za Jadran imaju veliki značaj i radovi koje objavljuju Claus (1881) i Steuer (1895, 1907). Ti radovi prvi put govore o geografskom rasprostranjenju Copepoda i ukazuju na daljnja istraživanja vezana za biološke osobine vrsta i hidrografske karakteristike područja.

Jadranskim morem su od Trsta do Otranta prokrstarile mnoge ekspedicije brodovima: ''Pola'' (1894), ''Najade'' i ''Ciklope'' (1911-1913), ''Hvar'' (1949), ''Kristal'', ''Kovalevski'', ''Vila Velebita'', ''A.Mohorovičić'' i druge. Gamulin (1979) naglašava mišljenje Steuer-a i citira njegovo upoređivanje o nedostatku velikih poduhvata sa skromnim i uspješnim istraživanjima broda ''Rudolf Virchow'' Zoološke stanica u Rovinju (osnovane 1891. godine). Rezultati istraživanja dobijeni tokom ove ekspedicije (1907-1909 i 1911) odnose se na plankton sakupljen od Rovinja do srednjeg Jadrana i do Dubrovnika, obrađen i publikovan u 20 svezaka, koji i danas predstavlja kompletno obrađene podatke za neke zooplanktološke grupe.

U periodu poslije Drugog svjetskog rata u više istraživačkih centara na obali Jadrana niz autora donosi podatke o sastavu, vremensko-prostornoj dinamici i rasprostranjenju cjelokupnog zooplanktona i njegove biomase, kao i podatke za mnoge vrste pojedinačno.

U novije vrijeme posvećivana je značajna pažnja proučavanjima godišnjih ciklusa istraživanja faunističkog sastava i kvantiteta, uglavnom kopepoda, kao i o horizontalnoj i vertikalnoj distribuciji i dnevno-noćnim migracijama u pojedinim područjima Jadrana (Gamulin, 1979; Hure e Scotto di Carlo, 1969, 1970; Hure, 1955, 1961; Vučetić, 1957, 1961; Vukanić 1971, 1975, 1979, 1983, 1988; Regner,D., 1973, 1975, 1979, 1983). Najnovije inventarske liste zooplanktonskih grupa po vrstama donosi više autora iz materijala ekspedicije ''A.Mohorovičić'' (1974-1976). Veliki broj naučnih radova o jadranskom zooplanktonu služi kao solidna baza za dalje proučavanje u širim ili užim područjima tog mora.
Dosadašnja istraživanja faune i biomase zooplanktona i uticaja abiotskih faktora na sezonske fluktuacije u zooplanktonskoj zajednici Bokokotorskog zaliva odnose se uglavnom na klasu Copepoda. Objavljeni radovi o kopepodima predstavljaju značajan doprinos ekološkim istraživanjima o zooplanktonu Bokokotorskog zaliva. U opštoj analizi podataka za vode Bokokotorskog zaliva utvrđeno je da su najsveobuhvatnije istraženi klasa Copepoda, a da su za ostale grupe podaci oskudni ili ih nema. Podaci o kopepodima su sadržani u radovima koje donose: Car (1895-1896), Gamulin (1938), Pucher-Petković,T., I.Marasović i D.Regner (1983), Regner,D., D.Vukanić, N.Vuksanović i M.Dutina (1995), Regner,D. (1987, 1989, 1990, 1995, 2001), Regner,D. et al. (1995, 1998, 2000, 2001), Benović,A. i V.Onofri (1983), Skaramuca i Bender (1983), Vukanić,D. (1971, 1977, 1979, 1983, 1988, 1995, 1996, 1997, 2000, 2002). Radovi Car-a (1895-1896) i Gamulina (1938) odnose se na jednokratno uzete uzorke zooplanktona u Bokokotorskom zalivu, a rad Benović i Onofri (1983) na ulov zooplanktona i mjerenja od jauara do maja na jednoj postaji u Kotorskom zalivu. Sistematski terenski i laboratorijski rad na istraživanjima zooplanktona, uglavnom Copepoda, otpočeo je 1964. godine i prve podatke iz godišnjeg ciklusa istraživanja objavio je Vukanić (1971) za Copepoda, Cladocera i Appendicularia (1979).

S obzirom na geomorfološku konfiguraciju područja Bokokotorski zaliv, otvorene neritičke vode (0 do 200m dubine) i duboke vode južnojadranske kotline, posjeduju određene ekološke različitosti (Vukanić, 1988) i istraživanja imaju specifičan značaj za svako od tih područja.

U većem broju radova razmatra se diverzitet pojedinih grupa zooplanktona ovog zaliva. Razliku od otvorenog mora ili sjevernih djelova Jadrana u zalivu predstavlja pojava dominantnih euritermnih i eurihalinih vrste. U zaliv nadiru i autohtone vrste iz otvorenog dubljeg mora Gamulin (1938); Vukanić (1971, 1988). Dosadašnji podaci o određenim grupama zooplanktona Bokokotorskog zaliva čine osnovu za daljnje teoretsko i praktično proučavanje i osnova su pri razmatranju zaštite mora i biodiverziteta ne samo u zooplanktonskoj biocenozi.

---