[Istorija]: 6. april 1941. - Beograd

Pre 65 godina, oko 06.45 sati, na osnovu naredbe Adolfa Hitlera od 27. marta 1941. godine o uništenju Jugoslavije, avioni nemačkog vazduhoplovstva su počeli da bombarduju Beograd, uprkos tome što je jugoslovenska prestonica tri dana ranije proglašena za nebranjeni grad. Bez objave rata, više od 450 nemačkih bombardera, praćenih lovačkom avijacijom, poletelo je s aerodroma iz Austrije, Mađarske i Rumunije ka jugoslovenskoj prestonici.

Operacija „Kazna”

U prvoj fazi operacije izvedene pod šifrom „Kazna”, pod komandom vazduhoplovnog general-pukovnika Aleksandra Lera, učestvovala su 234 nacistička bombardera, uz podršku zaglušujuće huke „štuka”. Bombe su razarale državna, civilna i vojna nadleštva, industrijske i infrastrukturne objekte, ustanove nacionalne kulture, stambene četvrti, bolnice i podzemna skloništa, ostavljajući za sobom mrtve i obogaljene. Posle tog prvog, ranog jutarnjeg udara usledila su još tri talasa bombardovanja, nastavljenog tokom noći, a onda i 7. aprila. Beograd je preživeo pakao. Pukovnik Rudolf Tusen, nemački vojni ataše, bio je svedok onoga što se dogodilo:

„Već prilikom prvog bombardovanja nemačkih vazdušnih snaga Beograd je bio onesposobljen za život”, uništena su električna i vodovodna postrojenja, a bombe su 6. aprila „izbacile iz upotrebe već do podneva istog dana sva preduzeća od važnosti za snabdevanje. Leševi koji su se nalazili svuda naokolo pružali su, usled većinom jakih sakaćenja, jezovitu sliku”, a mrtvi su ostali „danima da leže na ulici posuti samo cvećem”, javio je Tusen u poverljivom izveštaju Komandi kopnene vojske 16. aprila. Naveo je i podatak o 4.000 ubijenih, ali se u istorijskim izvorima pominje i 20.000 stradalih u ovom zločinačkom napadu.

O totalnoj bezobzirnosti kojom je udar izveden svedoče uništavanje 800 zgrada, teža oštećenost nešto manje od 2.000 objekata, kao i svesno uništenje Narodne biblioteke Srbije. U tom zločinu genocida nad kulturom bombe i vatra progutali su 350.000 knjiga i pola miliona svezaka, nebrojene istorijske dokumente i rukopise neprocenjive vrednosti. Besprimerno razaranje svedoči o ambicijama Adolfa Hitlera da zbriše s lica zemlje jugoslovensku prestonicu. Njegova naredba da se „neprekidnim danonoćnim napadima razori Beograd” uklapala se i u njegove ranije planove da na ušću Save i Dunava izgradi kolosalnu Eugeniju, glavnu „grad-kapiju” nacističkog „hiljadugodišnjeg carstva”. U Hitlerovim i planovima arhitekte Alberta Špera Eugenija je trebalo da podseća na princa Eugenija Savojskog koji je u ratu protiv Turske osvojio Beograd 22. avgusta 1717. godine, posle čega je započeo pogrom pripadnika malobrojne jevrejske zajednice.

Na mestu današnje raskrsnice ulica Kralja Milana i Kneza Miloša bila su podignuta vešala, kao stalna pretnja i dokaz neprijateljskog raspoloženja bečkog dvora prema Srbima u Beogradu. Njihov broj trebalo je svesti na najmanju moguću meru, tako da „to mora ostati zauvek nepromenljivo”, kako je to zahtevao car Karlo IV. Adolf Hitler, 220 godina kasnije, kao da je i u tim rečima tražio inspiraciju za svoj osvetnički napad na Beograd, naređen čim je obavešten o vojnom puču 27. marta 1941. godine u jugoslovenskoj prestonici. Tog dana su iz Hitlera provalili bes i srbofobija, što je pokazao povezivanjem 1914. i 1941. godine. Brutalno i cinično, odgovornost za rat svalio je na Jugoslaviju, Srbiju i Srbe posebno, proglašavajući žrtvu agresorom. Piloti 6. lovačkog puka Jugoslovenskog vazduhoplovstva upustili su se 6. aprila u herojsku borbu protiv nacističkih aviona, uspeli su da ih obore trinaest, ali je vazdušna odbrana Beograda bila nemoćna pred besprimernom silom napadača koja je nadirala i kopnenim pravcima.

Čak 34 nemačke i 44 italijanske divizije napale su Jugoslaviju, a pridružile su im se i četiri mađarske divizije. Osam dana od početka napada, 14. aprila, vrhovna komanda donela je odluku o predaji armijskih trupa, pozvanih da ne pružaju otpor neprijatelju. Zemlja je bila okupirana, aprilski rat je završen, definitivno je otvorena nova stranica u knjizi istorije. Baš u Srbiji će ubrzo izbiti prvi masovni oružani ustanak protiv Hitlerove sile u okupiranoj Evropi. Bio je to uvod u njen slom 9. maja 1945. godine.

Slobodan Kljakić

---